De gruwel van de oorlog - zesdes bezoeken Breendonk en Dossin

"Een stevig programma", vertelde één van de gidsen me. Dat is het zeker. De dubbelexcursie Dossinkazerne-Fort van Breendonk is dan ook geen plezierreisje. 

Meneer Joppen weet wat hij doet. Hij organiseert de excursie al jaren, doelbewust hartje winter. Met ijzige wind, druilerige regen en zelfs wat smeltende sneeuw in de namiddag kon er weinig twijfel over bestaan: prettig was het hier niet.

De toon werd meteen gezet met de introductie in Kazerne Dossin. Menselijke wreedheid, vastgelegd op beeld hakte er stevig in. Met machetes, zoals tijdens de genocide in Rwanda, maar net zo goed met lynchpartijen in de VS of met de uitroeiing van de joden door de nazi's. 

Hoe werkt dat mechanisme? Hoe werkte het in België? Dat probeerden we tijdens het voormiddagbezoek te achterhalen. Dat het geleidelijk aan gaat, hebben we onthouden. Dat het ontstaat uit de ander, uit een 'wij' tegen 'zij'. Dat het moeilijk maar niet onmogelijk is ertegen in te gaan. 

We leerden verhalen kennen van heel wat van de 3591 mensen die gedeporteerd werden vanuit Mechelen. Een belangrijk gegeven, want op die manier krijgen ze voor een deel terug wat hen werd ontnomen: een naam, een identiteit.

Na de middag leerden we over de gruwelen van Breendonk. Verzetslieden, joden, om het even wie niet paste in de zogenaamd 'perfecte' wereld van het nazisme, maakte kans om in de hel van het fort terecht te komen. Ondervoeding, sadisme, slechte hygiëne en barslechte omstandigheden zorgden ervoor dat tientallen mensen vroegtijdig aan hun einde kwamen of voor de rest van hun leven getraumatiseerd waren. 

We bezochten de barakken, de folterkamer, de executieplaats, herdenkingsruimtes. We leerden de aangrijpende verhalen kennen van mannen en vrouwen die het slachtoffer werden van de Vlaamse en Duitse SS-ers in het fort. 

De terugreis met de bus voelde warm en comfortabel, een schril contrast met de onmenselijke omstandigheden waarin mensen uit de buurt niet eens zo waanzinnig lang geleden hebben geleefd.